"Kijk jij even of de container leeg is?", vroeg ik jaren geleden aan een jongen op de behandelgroep, waar ik als groepsleidster werkte. Hij was uit school en had zich even lekker ontspannen met een kopje thee.
Een vriendelijke, eigenwijze jongen, die heus wel een klusje voor je wilde doen, mits hij daar wel het nut van in zag. Misschien vond hij het toch een beetje een onzinnige vraag, want hij reageerde nou niet direct enthousiast. Toch bleek hij bereid de container te halen die op dinsdagochtend geleegd werd…….tenminste, zo redeneerde ik.
Binnen 5 minuten was hij terug en ging in de woonkamer aan tafel zitten. Ik vroeg hem of de container leeg was en hij zei ''ja''. Gelukkig, want ik moest nog wat rommel kwijt, dus liep ik met een vuilniszak naar de plek waar de container naast het huis stond, maar vond tot mijn verbazing geen container. Een beetje geïrriteerd liep ik weer naar hem toe en vroeg: ''Waar is de container dan?'' Hij keek op van zijn tekening en zei: ''Aan de weg'' you could look here. Ik snapte er niets van en op mijn vraag waarom hij hem dan niet meegenomen had, was het verbaasde (en nu ook geïrriteerde) antwoord: ''Ik moest toch kijken of hij leeg was?''
Wat ik eigenlijk nog niet verteld heb is dat het een jongen met de diagnose autisme betrof. En van autisten is bekend dat zij over het algemeen taal heel letterlijk nemen. Ik was dat blijkbaar in deze situatie vergeten of misschien was ik me er niet voldoende bewust van. Want hij had volkomen gelijk! Mijn vraag was duidelijk, maar mijn niet uitgesproken bedoeling helemaal niet. Ik had immers niet gezegd: '' Wil jij even kijken of de container leeg is. En als hij leeg is neem je hem dan even mee terug om hem op zijn plek naast het huis te zetten''. Dat zou duidelijke taal geweest zijn! Ik werd met mijn neus op de feiten gedrukt, het kwartje viel. Ik denk dat u snapt wat ik met deze laatste zin bedoel. En als u het letterlijk neemt, begrijpt u dan ook nog wat ik bedoel?
Kortom, taal is voor een kind met autisme heel erg ingewikkeld. En taal zit vol met met van die vage uitdrukkingen en dubbele bodems en betekenissen. En als we dan ook nog niet zeggen wat we eigenlijk bedoelen kan er onbegrip en irritatie of boosheid bij u en uw kind ontstaan.
Heeft u ook van die taalvoorbeelden? Misschien wilt u ze delen zodat we met elkaar helder krijgen wat duidelijkheid in taal eigenlijk is. Overigens, het was ook een jongen met een bijzondere humor. We hebben er later samen om gelachen en vele zinsspelingen op 'wil je even kijken of het leeg is' gemaakt!